Amerykański psycholog, Abraham Maslow, uważał, że potrzeby odczuwane przez ludzi, mają określoną hierarchię. Co więcej nie da się zrealizować wyższej potrzeby, jeśli potrzeba niższego rzędu nie została zaspokojona. Maslow w swojej książce Motywacja i osobowość mówił, iż zaspokajanie potrzeb podstawowych motywuje nas do realizowanie potrzeb wyższego rzędu. Czy współcześni badacze i praktycy podzielają jego poglądy? Jak to jest z tą piramidą potrzeb i czy można wykorzystać ją do motywowania pracowników?
Piramida Maslowa – hierarchia potrzeb.
Według Maslowa istnieje pięć poziomów potrzeb. Każda z nich może zostać zrealizowana, dopiero wówczas, gdy potrzeby niższego rzędu zostały zaspokojone.
- potrzeby fizjologiczne – znajdują się na samym dole piramidy. Stanowią kluczowe potrzeby, pozwalające jednostce egzystować. Jak się pewno domyślacie, chodzi między innymi o zaspokojenie pragnienia i głodu. Tutaj umiejscowione są również potrzeby seksualne, braku napięcia i snu. Jeśli nie są one zaspokojone, wypychają inne potrzeby na dalszy plan i przejmują kontrolę nad zachowaniem człowieka.
- potrzeba bezpieczeństwa – to drugi w kolejności rodzaj potrzeb, które według Maslowa są zaspokajane. Mowa tu o potrzebie stabilizacji, opieki, spokoju, wolności od strachu, posiadania własnego bezpiecznego miejsca, przewidywalności jutra.
- potrzeba przynależności i miłości – jest to potrzeba bycia kochanym, posiadania silnych więzi społecznych, świadomości, że jesteśmy częścią większego systemu, jakiejś grupy, społeczności.
- potrzeba szacunku i uznania– jest przedostatnią potrzebą na piramidzie Maslowa. Mowa tu o poczuciu własnej wartości, zaufaniu do siebie i swoich kompetencji, posiadanie pozycji społecznej, świadomość, że inni liczą się z naszą opinią.
- potrzeba samorealizacji – wieńczy piramidę Maslowa. Tutaj zawiera się posiadanie celów zarówno w życiu osobistym i zawodowym, realizacja swoich zamierzeń, tworzenie ambitnych planów i dążenie do ich spełniania.
Podważanie słuszności teorii Maslowa.
Przeprowadzono szereg badań, dotyczących zaproponowanej hierarchii potrzeb. Wykazano, że faktycznie istnieje pewna uniwersalność potrzeb wśród ludzi, jednak hierarchia zaproponowana przez Maslowa wielokrotnie została podważona. Każdy człowiek jest inny, posiada inne wartości, zbiór zachowań, funkcjonuje w innym środowisku. Można wymienić wiele przypadków, kiedy kolejność zaspokajania potrzeb nie była zachowana. Podczas wojny zachwiane zostają potrzeby bezpieczeństwa, często też niezaspokojone są potrzeby fizjologiczne, a jednak ludzie jednoczą się, zaspokajając potrzebę przynależności. Pojawiają się miłości i zawiązują najtrwalsze przyjaźnie. Są osoby, które zaspokajają swoją potrzebę samorealizacji, przykładowo w samotności planując dalekie podróże i odkrywając nowe kultury, nie mając zaspokojonej potrzeby uznania i szacunku.
Dla każdego z nas hierarchia potrzeb może wyglądać zupełnie inaczej. Jednak piramidę Maslowa warto wziąć pod uwagę. Potraktować ją jako pewnego rodzaju podpowiedź, drogowskaz, punkt wyjścia. Może okazać się, że dla nas taka hierarchia jest tą właściwą. Jednak nie warto traktować jej, jako jedynej drogi do osiągnięcia pełni szczęścia.
Piramida Maslowa w biznesie.
Piramida potrzeb Maslowa może stać się fantastycznym punktem wyjścia do opracowywania planu motywacyjnego dla pracowników. Mając świadomość, że zaspokajanie potrzeb motywuje, a zaspokajanie jednej potrzeby może być nieskuteczne, jeśli inne potrzeby nie zostały zrealizowane, można efektywnie zachęcić swoich pracowników do wydajniejszej pracy.
Jako pracodawcy możemy przeanalizować Piramidę Maslowa w kontekście naszej organizacji, sprawdzając czy wdrażamy odpowiedni system motywacji;
- potrzeby fizjologiczne – to zapewnienie pracownikowi odpowiednich warunków pracy, dostęp do sanitariów i czas na odpoczynek, umożliwiający regenerację. To również godne wynagrodzenie. Przeglądając oferty pracy, często można natrafić na ogłoszenie: miła atmosfera, niezobowiązujący strój, poczujesz się jak w domu. Okazuje się potem, że wymagania są kosmiczne, a wynagrodzenie najniższe z możliwych. Jeśli pracownik nie dostanie wypłaty, adekwatnej do wykonywanej pracy, nawet najwspanialsza atmosfera, na dłuższą metę, nie zmotywuje do do wydajnej pracy.
- potrzeba bezpieczeństwa – to zapewnienie poczucia stabilizacji, dzięki stałej umowie, jasnym warunkom współpracy, klarownemu sposobowi naliczania wynagrodzenia, przewidywalnym zachowaniom współpracowników i szefa.
- potrzeba przynależności i miłości – w życiu zawodowym realizowana jest przez świadomość, że stanowimy część grupy, zawiązujemy przyjaźnie, możemy liczyć na wsparcie współpracowników, pracujemy na wspólne cele w miłej atmosferze.
- potrzeba szacunku i uznania– realizowana jest poprzez docenianie starań pracownika. Dostrzeganie i wypunktowanie jego osiągnięć i sukcesów. Przyznawanie premii i nagród. Dawanie ambitniejszych zadań do realizacji. Awans.
- potrzeba samorealizacji – zaspokajana jest wówczas, kiedy przez zadania wykonywane w pracy, pracownik może realizować swoje ambicję, rozwijać się, zdobywać nową wiedzę i umiejętności.
Takie spojrzenie na system motywacji, może pomóc w opracowaniu planu skutecznego zachęcania pracowników, do wydajnej i efektywnej pracy. Model Maslowa, pomimo że niejednokrotnie podważany i krytykowany, jest dobrym punktem odniesienia do rozważań o motywacji i realizacji planów.